Autor:
Współtwórca:
Sztyber, Radosław - red. nacz.
Tytuł:
Tytuł publikacji grupowej:
Temat i słowa kluczowe:
polska literatura okolicznościowa XVII wieku ; Bitwa 1621 r. pod Chocimem ; "Poseł z Wołoch z obozu polskiego" ; Polish occasional literature of XVII century ; Battle of Khotyn in 1621 ; "The Envoyfrom Wallachia from Polish Camp"
Streszczenie:
Szkic prezentuje krotką broszurę należącą do staropolskich gazet ulotnych i zarazem przynosi jej reedycję opracowaną po blisko czterystu latach. Treść agitki wydaje się oryginalna ze względu na ograniczoną liczbę zamieszczonych w niej rozmaitych cytowań czy aluzji, zwłaszcza w porównaniu z innymi analogicznymi drukami poświęconymi tematowi bitwy chocimskiej i opublikowanymi nieomal natychmiast po zakończeniu wspomnianego konfliktu zbrojnego między imperium ottomańskim i Rzeczpospolitą ; Główne przesłanie "Posła" odbiega daleko od czystego optymizmu, ponieważ anonimowy autor zapewnia, że walka nie zakończyła się w zupełności i, co ważniejsze, wróg jedynie ?osłabiał?, a to znaczy, że siły tureckie nadal pozostawały niebezpieczne i stanowiły poważne zagrożenie dla ojczyzny nieznanego pisarza. Jak się okazuje, to dość wyjątkowa myśl na tle broszur bezkrytycznie chwalących zwycięstwo nad islamskimi najeźdźcami. ; Co więcej, wyniku starcia nie można uznawać za zwyczajnie zwykłą wygraną (mimo wielu sugestii akcentujących absolutny triumf oddziałów prowadzonych na południe kraju przez doświadczonego dowódcę Jana Karola Chodkiewicza), był to raczej remis potwierdzony traktatami pokojowymi. Dlatego też "Posła" wolno uważać za prozę zredagowaną przez obiektywnego obserwatora, którego opinie ujawniają zdroworozsądkowy umysł oraz pragmatyczne podejście do ocenianych wydarzeń oraz ich rozwoju. ; Nieprzypadkowo tekst kończy znaczący w tym kontekście apel o utworzenie koalicji wszystkich europejskich narodów chrześcijańskich w celu obrony ich ziem, a przede wszystkim wiary przed wyznawcami i spadkobiercami proroka Mahometa. Poza tym omawiany tekst pierwotnie został przedstawiony jako mowa skierowana do jakiegoś audytorium i zapewne dopiero potem zrodził się pomysł, by ogłosić go drukiem. Istnieje wiele oczywistych dowodów słownych takiego sposobu pierwszego ogłoszenia tego krótkiego oświadczenia. Wszystkie opisane wyżej właściwości utworu skłaniają do przekonania, że godny jest wznowienia ("Poseł" stanowi załącznik do tego artykułu w jego drugiej, odrębnej części), choć broszura nigdy nie znajdzie miejsca w zbiorze literackich arcydzieł. ; Jest to raczej zwykły przykład typowej twórczości ogłaszanej w trzeciej dekadzie XVII wieku, ale wartościowy zwłaszcza ze względu na jego pragmatyzm. Szkic przynosi zarazem kilka polemicznych uwag w odniesieniu do spojrzenia na bitwę chocimską Stanforda Shawa. Amerykański historyk uważa, że nigdy do niej nie doszło. Ten ostatni mocno zadziwiający wniosek skonfrontowano z kilkoma wybranymi danymi odtworzonymi przez polskiego badacza Leszka Podhorodeckiego (na podstawie wielu źródeł), który policzył poległych w okolicach zamku chocimskiego w 1621 roku. ; W sumie około 60 000 żołnierzy straciło wtedy życie, zarówno obrońców Polski, jak i tureckich agresorów. Inna wątpliwa insynuacja wiąże się z powodami wyprawy sułtana na północną granicę swojego imperium. Krótko, Shaw wyjaśnia, że Osman II zamierzał zawrzeć z Rzeczpospolitą pokój. Objaśnienie to wydaje się nie do zaakceptowania, a w tych okolicznościach wnikliwsza lektura "Posła" przekonuje, iż jego autor znacznie lepiej rozumiał sens scenariusza dawnych zdarzeń, mimo że je obserwował właściwie "in statu nascendi".
Abstract:
The study presents a short brochure belonging to old Polish transitory newspapers andprovides with its reissue prepared after nearly four hundred years. The leaflet?s contents seems to be original for limited number of various citations or allusions included, especially in comparison with other analogical prints devoted to the Khotyn battle theme and published almost immediately after the end of the military conflict between Ottoman Empire and Polish-Lithuanian Commonwealth ; The main message of "The Envoy" is far from pure optimism because the anonymous author assures the combat was not fully completed and, what is more important, the enemy only became ?weakened?, that means Turkish forces were still dangerous and were a serious threat for the motherland of the unknown writer. As it appears it is quite an exceptional thought compared with booklets uncritically praising the victory over Islamic invaders. ; Furthermore, the result of the struggle cannot be regarded as a simple win (in spite of numerous suggestions stressing an absolute triumph of troops led to south of the country by the experienced commander Jan Karol Chodkiewicz), it was rather a draw confirmed by peace treaties. Therefore, "The Envoy" may be believed to be a piece of writing edited by an objective observer whose opinions reveal commonsensical mind and pragmatic approach to evaluated events and their development. ; Coincidentally the text ends with a significant, in this context, appeal to form a coalition of all European Christian nations in order to defend their lands and, most of all, faith from the followers and heirs of prophet Mohammed. Besides, the discussed text was initially presented as a speech directed to an auditorium and probably only afterwards an idea of its printing aroused. There are many obvious proofs of such a way of this brief statement?s first announcing. All of the above described features lead us to believe that the text is worth reissuing ("The Envoy" is attached to this article in its second separate section), though the brochure will never find any place among the literary masterpieces collection. ; It is rather an ordinary example of typical writing output published in the third decade of XVII century but still valuable, particularly for its pragmatism. The study also brings some polemical remarks in relation to Stanford Shaw?s view of Khotyn battle. An American historian claims the battle has never happened. This astonishing conclusion was confronted with a few selected pieces of data reconstructed by a Polish researcher Leszek Podhorodecki (on the base of many sources) who counted people died around the Khotyn castle in 1621. ; In total about 60 000 soldiers were killed, both Poland?s defenders and Turkish aggressors. Another doubtful insinuation is connected with the reasons of sultan?s expedition to northern border of his empire. In short, Shaw explains, Osman II intended to make peace with Commonwealth. This clariffication seems not to beacceptable and in these circumstances more thorough reading of "The Envoy" convinces that its author understood the meaning of the scenario of the past events much better, despite he was observing the facts actually "in statu nascendi".
Wydawca:
Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej
Data wydania:
Typ zasobu:
Format:
Strony:
Źródło:
Filologia Polska. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, z. 3