Autor:
Współtwórca:
Ruszczyńska, Marta - red. nauk. ; Pałucka-Czerniak, Iwona - red. nauk.
Tytuł:
Tytuł publikacji grupowej:
50 lat zielonogórskiej polonistyki
Temat i słowa kluczowe:
historia języka polskiego ; cech ; wspólnota towarzyska (czeladników) ; wzór osobowy ; leksyka wartościująca ; history of the Polish language ; guilds ; social (journeymen) community ; personal pattern ; evaluative lexicon
Streszczenie:
Artykuł został poświęcony analizie znaczenia kręgów znaczeniowych "uczciwość", "skromność", "przyzwoitość" i "pobożność", kolokacji i kontekstów użycia przywołujących je leksemów w artykułach towarzyskich i brackich cechu piwowarów krakowskich z XVII i XVIII w. Można zauważyć, że prawodawców interesują głównie takie cechy osobowościowe, które pozwalają na bezpieczne i sprawne funkcjonowanie korporacji. ; W artykułach pojawiają się też bardziej konkretne określenia atrybutów czeladnika, np. "pilność", "posłuszeństwo", "wierność swoim mistrzom", "trzeźwość" i "życzliwość". Na drugim biegunie obrazu czeladnika widać właściwości jego antywzoru, którymi są "występność", "swawola", "nieprzystojne zachowanie", zwłaszcza "niedopilnowanie pracy" ("niedozór"), "niedbalstwo", "próżnowanie", "pijaństwo", "granie w karty i kości", "uprawianie nierządu", ale i "obrażanie nieuczciwymi słowami", "fukanie" na mistrzów i ich żony. ; Ważnym elementem antywzoru czeladnika jest praca u osób niezrzeszonych w cechu lub tzw. przeszkodników. Za niewłaściwe uznaje się także opuszczanie pracy bez uprzedzenia i zapewnienia zastępstwa. Niedopuszczalne jest również "psucie roboty", m.in. przez dopuszczenie, by piwo uciekło z beczki, dodanie niestandardowych przypraw oraz podbieranie piwa. Na przestrzeni blisko 180 lat uwidacznia się zmiana zarówno w wizerunku czeladnika, który to obraz jest doprecyzowany i uaktualniany z biegiem czasu, jak również zmiana w sposobie redagowania zapisów w artykułach i ordynacjach.
Abstract:
The article has been devoted to the analysis of the circles of meaning "honesty", "modesty", "decency" and "piety", as well as the collocations and contexts of the use of lexemes evoking them in social and fraternity articles of the Krakow brewers` guild from the 17th and 18th centuries. It can be observed that lawmakers are mainly interested in such personality traits that allow for the safe and efficient functioning of corporations. ; In the articles, outside the above-mentioned circles of meaning, there are also more specific descriptions of the journeyman`s attributes, e.g. "diligence", "obedience", "loyalty to one`s masters", "sobriety" and "kindness". At the other extreme of the journeyman`s image, it is possible to see the properties of his anti-pattern, which are "vice", "frivolity", "indecent behaviour", especially "not taking care of work" ("lack of supervision"), "carelessness", "idleness", "drunkenness", "playing cards and dice", "committing prostitution", but also "offending with dishonest words", "ruffling" at masters and their wives. ; An important element of the journeyman`s anti-pattern is work for people not affiliated with the guild or the so-called obstacles, leaving work without notice or replacement, and "spoiling the job". Over the course of nearly 180 years, a change in both the image of a journeyman and a change in the way of editing entries in articles and ordinances have become visible.
Wydawca:
Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
Data wydania:
Typ zasobu:
Format:
DOI:
Strony:
Źródło:
50 lat zielonogórskiej polonistyki